Search

Angst om te vallen komt frequent voor bij ouderen. In het verleden zijn hiervoor verschillende meetmethoden ontwikkeld. Een bekend en veelgebruikt is de Falls Efficacy Scale (FES). De FES blijkt echter (a) met name gericht te zijn op slechter functionerende ouderen en op activiteiten binnenshuis en minder geschikt te zijn voor ouderen uit de algemene populatie, (b) geen betrekking te hebben op sociale activiteiten die verband kunnen houden met valangst, en (c) te zijn ontwikkeld vanuit Amerikaans perspectief waardoor een eenduidige vertaling in verschillende Europese talen wordt bemoeilijkt. Binnen het Prevention of Falls Network Europe (ProFaNE) is de 16-item Falls Efficacy Scale-International (FES-I) ontwikkeld om tegemoet te komen aan deze bezwaren. In dit artikel wordt de Nederlandse versie van de FES-I gepresenteerd en wordt verslag gedaan van de psychometrische kwaliteiten van de FES-I in een Nederlandse steekproef van 213 ouderen van 70 jaar en ouder. De FES-I blijkt unidimensioneel en intern consistent te zijn; de test-hertest betrouwbaarheid is goed. De samenhang met leeftijd, geslacht, valincidenten en bezorgdheid om te vallen wordt zoals verwacht aangetroffen. Het discriminerend vermogen van de FES-I is vergelijkbaar met de oorspronkelijke FES. Geconcludeerd kan worden dat de FES-I een betrouwbaar en valide instrument is om angst om te vallen bij ouderen vast te stellen. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen of de FES-I ook gevoeliger is dan de FES voor het vaststellen van veranderingen in angst om te vallen.

In het verlenen van “goede zorg en ondersteuning voor ouderen” is aandacht nodig voor de preventie van kwetsbaarheid bij ouderen. Een gerichte casefinding van (mogelijk) kwetsbare ouderen is hierbij essentieel om correcte preventieve maatregelen te nemen. Dit onderzoek heeft als doel om risicoprofielen en risicofactoren van kwetsbaarheid bij ouderen in kaart te brengen om zo vroegtijdige detectie mogelijk te maken. Kwetsbaarheid wordt hierbij niet enkel gezien als een fysiek probleem, maar omvat ook psychische, sociale en omgevingscomponenten. Multinomiale logistische regressie analyses op data van de Belgian Ageing Studies (N = 21.664 thuiswonende ouderen) onderzoeken de relatie van socio-demografische en socio-economische factoren op de vier domeinen van kwetsbaarheid (i. e. fysieke, psychische, sociale en omgevingskwetsbaarheid) en totale kwetsbaarheid. De resultaten tonen dat zowel mannen als vrouwen die verhuisd zijn in de afgelopen 10 jaar of een lager inkomen hebben, een groter risico hebben om kwetsbaar te zijn. Voor elk domein afzonderlijk zijn er specifieke risicofactoren gevonden (zoals burgerlijke staat bij psychische kwetsbaarheid). Daarnaast zijn er verschillen tussen risicoprofielen bij mannen en vrouwen. Zo vormt bij mannen het land van herkomst een risicofactor voor kwetsbaarheid, terwijl dit bij vrouwen niet het geval is. Op basis van de resultaten worden praktische aanbevelingen alsook toekomstige onderzoekspistes uitgewerkt voor de detectie en preventie van kwetsbaarheid bij ouderen.

Inleiding In een gerandomiseerd onderzoek liet een cognitief gedragsmatige cursus, Zicht op Evenwicht, positieve effecten zien op bezorgdheid om te vallen en gerelateerd vermijdingsgedrag bij zelfstandig wonende ouderen. Het huidige onderzoek richt zich op de effecten en uitvoerbaarheid van deze cursus na (landelijke) implementatie in thuiszorgorganisaties. Methode In een pre-experimenteel onderzoek met een voormeting en nametingen na twee en vier maanden is Zicht op Evenwicht geëvalueerd bij 125 zelfstandig wonende ouderen. De effectmaten betroffen bezorgdheid om te vallen, gerelateerd vermijdingsgedrag, valincidenten, medische hulp na een valincident, gevoelens van angst, symptomen van depressie en eenzaamheid. Resultaten Met de Wilcoxon signed-rank test en de gepaarde t-test is een significante verbetering waargenomen tussen de voormeting en de laatste nameting voor bezorgdheid om te vallen, gerelateerd vermijdingsgedrag, aantal valincidenten, gevoelens van angst en symptomen van depressie. De andere uitkomsten verschilden in deze analyses niet significant. Discussie Ook na implementatie in de thuiszorgorganisaties lijkt de cursus Zicht op Evenwicht een positief effect te hebben bij zelfstandig wonende ouderen, op onder andere bezorgdheid om te vallen, gerelateerd vermijdingsgedrag en valincidenten. Gezien de overeenkomsten met de resultaten uit het gerandomiseerde onderzoek kan worden gesteld dat de cursus succesvol te implementeren is in thuiszorgorganisaties.

De verpleeghuiszorg voor ouderen met dementie zet sterk in op een ontwikkeling naar kleinschalige woonvormen, zowel nationaal als internationaal. In kleinschalige woonvormen woont een beperkt aantal ouderen, in Nederland doorgaans zes tot acht personen, samen en wordt er zoveel mogelijk gestreefd naar een situatie zoals thuis. In een quasi-experimentele studie zijn de effecten van kleinschalige woonvormen onderzocht op bewoners (n = 259), mantelzorgers (n = 206) en verzorgenden (n = 305). Gedurende één jaar (nulmeting en vervolgmetingen na zes en 12 maanden) zijn hierbij twee typen verpleeghuiszorg met elkaar vergeleken: 28 kleinschalige woonvormen en 21 psychogeriatrische afdelingen in gewone verpleeghuizen. Matching werd toegepast om de vergelijkbaarheid van bewoners wat betreft cognitie en functionele status bij aanvang van de studie te vergroten. Het huidige onderzoek toont een genuanceerd beeld van kleinschalige woonvormen. Op de belangrijkste uitkomstmaten, zoals kwaliteit van leven en gedrag van bewoners en arbeidstevredenheid en –motivatie van verzorgenden, werden geen significante verschillen gevonden in vergelijking met gewone verpleegafdelingen. Deze uitkomsten geven aan dat kleinschalige woonvormen niet automatisch betere voorzieningen zijn dan gewone verpleeghuiszorg. Een volledige overgang naar kleinschalige woonvormen is daarom niet vanzelfsprekend. Gezien de heterogeniteit van de doelgroep is aanbevolen door middel van diversiteit keuzemogelijkheden te bieden voor mensen met dementie en hun naasten.

Valangst en gerelateerd vermijdingsgedrag komen veel voor bij ouderen en kunnen leiden tot een verminderde kwaliteit van leven, verminderd fysiek en psychosociaal functioneren en vervroegde opname in een verpleeghuis. In een gerandomiseerd onderzoek onder 540 zelfstandig wonende ouderen met valangst en gerelateerd vermijdingsgedrag zijn de uitvoerbaarheid en effecten van een cognitief gedragsmatige groepscursus geëvalueerd. De procesgegevens van de interventiegroep (n= 280) en de cursusleiders (n= 6) wees uit dat de cursus goed uitvoerbaar is, positief beoordeeld wordt en dat deelnemers baat hebben bij de cursus (61% rapporteert deze baat tot een jaar na de cursus). Wel meldde 26% van de interventiegroep zich voor de start van de cursus af voor deelname, maar deelnemers die met de cursus begonnen maakten deze doorgaans af (84%). De effectevaluatie liet positieve uitkomsten zien voor de interventiegroep vergeleken met de controle groep (n= 260); na de cursus werd minder bezorgdheid om te vallen en gerelateerd vermijdingsgedrag gerapporteerd en meer dagelijkse activiteit. Ook op de lange termijn waren positieve effecten zichtbaar, onder andere voor bezorgdheid om te vallen en herhaalde valincidenten. Op basis van deze succesvolle resultaten is de implementatie van de cognitief gedragsmatige groepscursus “Zicht op Evenwicht” in de Nederlandse gezondheidszorg gestart.

Achtergrond Kwetsbaarheid kan leiden tot negatieve gezondheidsuitkomsten zoals beperkingen. Om deze te voorkomen zijn valide screeningsinstrumenten nodig om kwetsbare ouderen op te sporen. Doel van deze studie was de evaluatie en vergelijking van drie instrumenten: de Groningen Frailty Indicator (GFI), de Tilburg Frailty Indicator (TFI) en de Sherbrooke Postal Questionnaire (SPQ). Voor constructvalidering was de Groningen Activiteiten Restrictie Schaal (GARS) toegevoegd. Methode Een vragenlijst werd naar 687 ouderen (≥70 jaar) gestuurd. Geëvalueerd werden (1) de prevalentie van kwetsbaarheid, (2) de betrouwbaarheid, (3) de cumulatieve schaalbaarheid volgens het schaalmodel van Mokken, en (4) de constructvaliditeit. Resultaten De respons bedroeg 77%. Prevalentieschattingen varieerden van 40% tot 59%. De grootste overeenstemming in kwetsbaarheid bestond tussen de GFI en TFI (Cohens kappa=0,74). Cronbachs alpha voor de GFI, TFI en SPQ bedroeg respectievelijk 0,73, 0,79 en 0,26. Geen van de ‘frailty’-instrumenten vormt een monotoon homogene set van items met een hiërarchie in de moeilijkheidsgraad van de items (Loevingers H-coëfficiënten voor GFI, TFI en SPQ: 0,28, 0,30 en 0,09). Er werden significante correlaties gevonden tussen de scores voor kwetsbaarheid onderling en tussen deze scores en die op de GARS. Conclusie Vooral de GFI en TFI lijken bruikbaar voor het opsporen van kwetsbare ouderen. Aanvullend onderzoek naar het voorspellend vermogen van deze ‘frailty’-instrumenten voor beperkingen in het dagelijks leven is echter nog nodig. De oorspronkelijke versie van dit vertaalde en bewerkte artikel van deze auteurs is verschenen in BMC Public Health, 2010;10:176.

Het Telefonisch Interview Cognitieve Status (TICS) is een telefonisch screeningsinstrument voor dementie bij ouderen. Hoewel in buitenlands onderzoek de psychometrische kwaliteiten zijn beschreven, zijn deze voor de Nederlandse versie onbekend. In deze studie wordt de Nederlandse versie van de TICS gepresenteerd en worden de betrouwbaarheid en de validiteit beschreven bij 51 patiënten die afkomstig zijn van het Diagnostisch Onderzoekscentrum voor Psychogeriatrische patiënten (N=24) en de Geheugenpoli (N=27) van het Academisch Ziekenhuis Maastricht. De Pearson correlatie en de intraclass correlatie voor de test-hertestbetrouwbaarheid bedroegen respectievelijk 0,93 en 0,92. De Pearson correlatie en de intraclass correlatie voor de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid bedroegen respectievelijk 0,91 en 0,90. De sensitiviteit en de specificiteit zijn onderzocht door de verschillende afkappunten op de TICS te vergelijken met het afkappunt 23/24 op de Mini Mental State Examination (MMSE) en de diagnose dementie volgens de DSM-IV. Bij het afkappunt 26/27 op de TICS bedroegen de sensitiviteit en de specificiteit in alle gevallen 0,80 of meer. Het percentage onder de ROC bedroeg 90% en 93% met de MMSE, respectievelijk de diagnose dementie als criterium. Conclusie: de TICS is acceptabel voor het screenen op dementie bij ouderen. De TICS kan vooral efficiënt of bruikbaar zijn in onderzoekssituaties waar een persoonlijk contact niet mogelijk is.