Search

Postcolonial literature has emerged as a significant field in recent decades, sparking exploration across various disciplines, notably in translation studies. Translation within the context of postcolonial literature involves assessing decisions made in the light of resistance against colonial cultural impositions. This has led to the development of postcolonial translation as a burgeoning area within translation studies. Chinua Achebe, a pivotal figure in postcolonial literature, has produced seminal works characterized by linguistic elements that challenge conventional norms, deliberately incorporating the "foreign" elements within ostensibly "fully English" texts. This essay primarily aims to examine the foreignization strategy proposed by Lawrence Venuti by comparing original texts with their Turkish translations, particularly those by Nazan Arıbaş Erbil. Through this analysis, the extent to which Erbil's translations maintain the foreignizing effect of the original texts will be explored. By scrutinizing linguistic decisions within the context of postcolonial literature and translation, this study seeks to shed light on the complexities and nuances of cross-cultural communication and the preservation of linguistic identity in translated works. Ultimately, the research aims to provide a deeper understanding of the translator's role in postcolonial literature and the implications of their decisions on cross-cultural communication and the preservation of linguistic identity in order to ensure an awareness.

Çeviri kültür ve dil bariyerlerini aşmada kilit görev üstlenen bir etkinliktir ve antik çağdan günümüze kadar ulaşan bir tarihe sahiptir. Çarlık Rusya’sında çeviri çalışmaları Batı Avrupa medeniyetine açık olan I. Petro döneminden itibaren önem kazanır. Çeviri alanında yapılan bilimsel çalışmaların sayıca azlığı kuramsal çalışmalara eğilimin başlamasında ana etken olur. XX. ve XXI. yüzyıl çeviri kuramlarına yönelik yaklaşımların ortaya konduğu ve uygulama ortamı bulduğu dönemdir. Ya. İ. Retsker, 1950’de kaleme aldığı “Anadile Yapılan Çevirilerde Kurallı Karşılıklar Üzerine” (О закономерных соответствиях при переводе на родной язык) adlı makalesinde Rusça çeviri çalışmalarında öne sürülen ilk kuram olan Kurallı Karşılıklar Kuramı’na yer verir. Retsker belirlemiş olduğu çeviri stratejilerinden yola çıkarak sözcüksel çeviri dönüşümlerini ortaya koyar. Çalışmada Retsker’in sözcüksel çeviri dönüşümleri “Suç ve Ceza” (Преступление и наказание) romanının 2008 ve 2018 yıllarında Rusçadan Türkçeye yapılmış olan iki çevirisi üzerinden örneklerle desteklenerek incelenmiştir.

Çeviri, sadece farklı milletlerden farklı insanların iletişiminde değil, aynı zamanda bir milletin siyasetinin, kültürünün ve toplumunun gelişmesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Farsçadan Türkçeye birçok eser tercüme edilmiş, her iki dil ve kültür etkileşim içinde olmuştur. Bu çalışmada, İranlı şair Nizâmi Gencevî’nin hamselerinden biri olan Leyla ile Mecnun adlı mesnevisinin Ali Nihat Tarlan (1965), A. Naci Tokmak (2013) ve Samed Vurgun (2019) tarafından yapılan Türkçe çevirileri, Belçikalı bilim insanı André Lefevere tarafından öne sürülen “yeniden yazma” kavramına göre değerlendirilmektedir. Çalışmada ilk olarak “yeniden yazma” kavramı genel hatlarıyla ele alınarak çalışmanın genel çerçevesi belirlenmektedir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde André Lefevere’nin savunduğu çeviride yeniden yazma kavramı hakkında bilge verilmektedir. İkinci bölümde çalışmanın temellendirilmesi için kaynak metin ve yazarı hakkında kısaca bilgi verilmektedir. Üçüncü bölümde çeviri aracılığıyla yapıtların farklı kültürlere taşındığı savunulan yeniden yazma kavramı doğrultusunda kaynak ve erek metinlerden alınan örneklerle çevirmen yorumları, çeviri stratejileri tespit edilmektedir. Çalışma, kaynak metin aktarımının erek metinlerdeki görünümünü, çevirmenin ekleme ya da çıkarma yapıp yapmadığını ve çevirmenin yeniden yazma eylemini tespit etmeyi amaçlamaktadır.

Binlerce yıllık köklü geçmişiyle Türk mutfağının dünya mutfakları arasındaki yeri büyüktür. Dolayısıyla, Türk mutfağının doğru bir şekilde tanıtımı ve aktarımı için menü çevirilerinin titizlikle yapılması gerekmektedir. Restoran menülerinin müşterileri “bilgilendirme” işlevinin yanı sıra “yönlendirme” işlevi de söz konusudur . Bu çalışmanın amacı, restoran menülerinde Türk mutfağına ait yemeklerin İngilizceye hangi çeviri stratejileriyle aktarıldığını ve bu stratejilerin hedef dilde Türk mutfak kültürünü tam anlamıyla yansıtıp yansıtmadığını tartışmaktır. Bu amaçla İzmir, İstanbul, Hatay ve Bodrum’da bulunan 20 restoranın menüsünde yer alan toplam 926 yemek başlığı nitel ve nicel analiz yöntemleriyle Türkçe ve İngilizce dil çiftinde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışmanın yöntemsel çerçevesini Newmark’ın (1988) “çeviri stratejileri” (translation procedures) oluşturmaktadır. Çalışmadan elde edilen verilere göre, menü çevirilerinde uygulanan stratejiler Türk mutfak kültürünü her zaman doğru bir şekilde tanıtmamaktadır. Yemeğin içeriği ve pişirme şekliyle ilgili detaylı bilgilerin açıklanarak yapıldığı çevirilerin aksine, sözcük odaklı çeviri stratejilerinin benimsendiği gözlemlenmiştir. Ayrıca, menü çevirilerinde yazım ve dilbilgisi yanlışları yapıldığı da bulgular arasında yer almaktadır. Dolayısıyla, menü çevirilerinin profesyonel kişiler tarafından yapılması gerektiği ve bu konuda yeterli düzeyde bir farkındalık olmadığı ileri sürülebilir. Sonuç olarak menülerde uygulanan yanlış çeviri stratejileri mutfak kültürünün yanlış tanıtılmasının yanı sıra müşteri memnuniyetsizliğine yol açarak işletme için olumsuz sonuçlar da doğurabilmektedir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlarla, literatürde sınırlı çalışmanın bulunduğu menü çevirileri konusunda farkındalık yaratmak da bu çalışmanın hedefleri arasındadır.

Çağdaş sanatlara ait bir kavram olan radikan kavramı, Fransız küratör ve yazar-akademisyen Nicolas Bourriaud tarafından ortaya atılmıştır. Sosyoloji alanında da kullanılan bu kavram, temelini “kök” sözcüğünden almaktadır. Radikanı “kök salma” olarak tanımlayan Bourriaud, kök salmayı değişen, gelişen ve yaşanmışlıkla paralel ilerleyen bir durum olarak görmektedir. Böylece kökler, baştan değil sonradan oluşur. Sanat eseri de bir durumdan diğer bir duruma, ya da farklı dil, düşünce ve kültürler arasında geçiş yaparak köklerini salar ve bu şekilde ilerleyip gelişir. Bu bağlamda Bourriaud, radikan ile çeviri arasında ilişki kurar. Kuramcı, radikanın yaptığı geçişi bir tür çeviri olarak değerlendirir. Radikanın yaptığı şey de tıpkı çeviri gibi bir malzemeden bir diğerine geçerek hareket etmektir. Dillerarası çeviri, genel anlamda iki metin, dil (ya da dizge) ve kültür arasındaki geçişi sağlayan bir aktarım işlemidir. Belirli bir dil ve kültürde oluşturulmuş eserin veya metnin, anlamını, vermek istediği mesajı ve etkisini (duyguyu) başka bir dil ve kültürde sağlayabilmektir. Radikan çeviri de, kaynağın özünü koruyarak yer değiştirmesi, dil aracılığı ile farklı kültürlerde kök salmasıdır. Bourriaud, radikan ve çeviri analojisi yaparken çeviri ile ilgili fazla detaylandırma yapmadığı ve çeviribilimsel bir yaklaşımda bulunmadığı için bu benzetmeyi çeviri açısından da kuramsal söylemlerle niteleme gereksinimi doğmaktadır. Bu çalışmanın amacı, radikan ve çevirinin kavramsal ilişkisine çeviribilim penceresinden bakarak bu ilişkiyi pekiştirip detaylandırmak ve bu bağlamda ortaya çıkan radikan çeviri kavramını tanımlamaktır.

Basılı ve çevrimiçi olarak karşımıza çıkan ve açıklama ve haber metinlerinden oluşan yazılı siyasi metinlerin siyaset, diplomasi ve uluslararası ilişkiler alanında kilit bir role sahip olduğu bilinmektedir. Öte yandan böylesine önemli bir yere sahip olan haber çevirisine ait çeviribilim araştırmaları yakın bir geçmişe uzanmaktadır ve alanyazında genel olarak ideolojik yönlendirmeler çerçevesinde tartışılagelmiştir. Ancak haber çevirisinin doğasının lisans düzeyindeki çeviri eğitimiyle uyuşup uyuşmadığı konusuna pek değinilmemiştir. Bu çalışma, şu araştırma soruları ile bu boşluğu doldurmayı amaçlamıştır. 1. Haber çevirisinin geleneksel çeviri eylemi ve öğelerinden ayrılan özellikleri nelerdir? 2. Haber çevirisinde çeviri ve editörlüğün birlikteliği düşünüldüğünde, lisans düzeyindeki basın çevirisi ders programına neler eklenebilir? Çalışma, haber çevirisinin geleneksel çeviri eylemi ve öğelerinden ayrılan özellikleri tek kaynak metnin olmaması ve çevirmenin kimliği olarak tesbit etmiştir. Çeviri eyleminin temel unsurları olarak bilinen kaynak, erek metin ve çevirmenin bunlara bakışı konusunda haber çevirisi alanının ezberbozan özellikleri bizi “çevirmen rolü, kimliği ve müdahalesi” tanımı üzerinde yeniden düşünmeye itmektedir. Çalışma, ayrıca, haber çevirisinin gerçeklerinden kopuk bir eğitimin ilgili kariyerde sorunlar getirebileceği yönünde farkındalık yaratmayı amaçlamakta, saha ile akademi arasında bir köprü kurma gayreti içinde, haber çevirisi ve editörlük eyleminin birlikteliğinin çeviri eğitiminde de yerini alması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu amaçla, psikolojik ve mesleki yönden öğrenciyi bu alandaki bir kariyere daha iyi hazırlamaya yönelik olarak, dilsel beceri kazandırma çalışmalarının yanısıra, alan için farkındalık kazandırmaya, etkileşimli olarak ve simulasyonlar ile hem haber çevirisi hem de haber yazımına dönük çalışmalar ve ekip çalışmaları ve stajlarla simulasyonlar ders içeriğine eklenebilir.

Bu araştırmanın amacı; çeviri estetiğini oluşturan temel etmen, ilke ve yöntemleri tespit etmek, Arapça-Türkçe yazınsal çeviri türlerini zorlaştıran temel unsurlara dikkat çekmek, yazar, çevirmen, okuyucu ve eleştirmenin bu süreçteki rolünü belirlemek ve nihai olarak çeviriye düşünsel ve eleştirel bakış açısı kazandırarak çevirinin estetik değerini ortaya koymaktır. Bir çeviri metnini estetik açıdan incelemek ve değerlendirmek, sadece çeviri ilkleriyle değil, estetiğin ilkelerini oluşturan; estetik değer, estetik haz, estetik yargı, estetik nesne ve estetik öznenin bir bütün olarak dikkate alınmasıyla mümkündür. Çeviri estetiği; kaynak metin ile hedef metnin mukayeseli incelenmesini, hata avcılığından ziyade çeviri ilkeleri, yazın ilkeleri, kültürel ögeler, dizgesel ölçütler ve estetik ilkeler gibi pek çok açıdan değerlendirmekte ve eleştirmektedir. Ancak burada şunu da belirtmek gerekir ki çeviri eleştirisi ile çeviri estetiği birbirinden farklı iki inceleme alanıdır. Çeviri estetiği ile çeviri eleştirisi arasındaki fark nedir diye düşünüldüğünde ise, çeviri eleştirisi; ortaya çıkan çevirinin olumlu ve olumsuz, doğru ve yanlış yönlerini eleştirmeyi hedeflerken, çeviri estetiği; estetik haz üzerine odaklanmakta ve bir şeyin güzel tarafını görmeyi değil, zaten var olan güzelliğini görmeyi hedeflemektedir. Çeviri estetiği açısından incelenebilecek en uygun çeviri türü ise hiç şüphesiz yazın çevirisidir. Çünkü yazın çevirileri diğer çeviri türleri gibi yalnızca belirli kuram ve stratejiler çerçevesinde yapılan bir işlem değildir. Yazın çevirilerinin merkezinde “estetik” vardır ve bu çeviriler okuyucuda uyandırdığı “estetik haz” ve çevirideki “estetik değerler” ile anlam kazan­maktadır. Dolayısıyla yazın çevirileri önceden belirlenmiş kurallar çerce­ve­sinde oluşturulacak bir etkinlik değil, bireysel yorum ile adeta yeniden yaratma sürecidir. Diğer çeviri türleri olarak nitelendirdiğimiz teknik çevirilerde ise bir kesinlik vardır. Okuyucuyu nesnel bir sonuca götüren anlamların çevirisidir. Yazın metni çevirilerinin böyle bir amacı yoktur. Asıl amaç, kaynak metindeki estetiği hedef kültürde aramak ve belirli ilkeler çerçevesinde farklı bir kültürde yeniden canlandırmaktır. Çevirinin estetik açıdan incelenmesi sürecinde, sırasıyla; yazar, çevir­men, okuyucu ve eleştirmeninin de belli birtakım sorumlulukları vardır. Burada ilk akla gelen; “yazın metni yazarının rolü nedir? Yazın metni çevirmeni hangi niteliklere sahip olmalıdır? Her okuyucu metindeki estetik değerleri fark edebilir mi? Yazın metni eleştirmeni tam olarak neyi ve nasıl eleştirir?” gibi sorulardır. Bu sorulara kısaca cevap vermek gerekirse; her yazın yapıtı, bireysel bir zihin ve düş gücünün, daha önceki örnekleri yineleyemeyen bir özgün yaratısıdır ve bu özgün yaratının mimarı ise yazardır. Ortaya çıkan özgün yapıtı başka bir kültürde yeniden canlandıracak bir diğer mimar ise yazın çevirmenidir. Temelde okuduğunu anlama ve anladığını aktarma rolünü üstlenen yazın çevirmeni, bu iş tanımının çok daha ötesindedir. Dolayısıyla bu süreçte en büyük sorumluluğu çevirmen üstlen­mektedir. İyi bir yazın çevirmeni her şeyden önce estetik ve yazınsal söylem yetisine sahip olmalıdır. Öte yandan, yazın çevirmeni, kaynak ve hedef dile hâkim olmalı, hedef kültürü çok iyi tanımalı, kişisel görüş, inanç, duygu ve zaaflardan arınmış olmalı, metnin anlamına sadık kalmalı ve kelimesi kelimesine çeviri metodundan kaçınmalıdır. Ayrıca çeviriye tüm anlam katmanlarını ve olası tüm yorumları fark edecek biçimde yaklaşmalıdır. Dolayısıyla yazın çevirmenliği, kuru bir anlam aktarıcılığı değildir. Yazarın ve çevirmenin asıl amacı ise iletiyi okuyucuya aktarabilmektir. Bu yüzden okuyucunun da estetik algılarının açık olması ve bilinçli olması gerekmekte­dir. Bu süreçte önemli bir yeri olan eleştirmenin de bir takım görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Her şeyden önce eleştiri, derin bir ilim gerektirir. Bu yüzden iyi bir eleştirmen, alanında donanımlı olmalı, her iki dili-kültürü iyi tanımalı, geniş bir kültürü ve görgüsü olmalı, estetik anlayışı-algısı gelişmiş olmalı ve eleştiriyi öznel çıkarımlara göre değil, nesnel ölçütlere göre yapmalıdır. Sonuç olarak çeviri salt bir kelime aktarımı değil, aynı zamanda bazı zihinsel ve estetik değerleri de olan aktarma sürecidir. Özellikle merkezinde “estetik” olan yazın çevirileri, okuyucuda uyandırdığı “estetik haz” ve içerisinde barındırdığı “estetik değerler”den dolayı diğer türlerden farklıdır. Ancak çevirilerdeki bu estetik değerlerin algılanması sanıldığı kadar kolay bir olgu değildir. Ayrıca bu değerleri farklı bir kültüre aktarmak ve estetik açıdan değerlendirmek, belirli bir eğitim ve birikime sahip bir çevirmen ve eleştir­men tarafından yapılan meşakkatli bir uğraştır.

ÖZ: Bu makalede, İngilizceden Türkçeye mizah çevirisi konusu ele alınmakta ve Ambrose Bierce’ın Şeytanın Sözlüğü başlıklı yapıtının Türkçe çevirileri incelenerek kaynak metindeki mizah öğelerinin çevirmenler tarafından hangi yöntemlerle Türkçeye aktarıldığı incelenmektedir. Uygulama kısmında yapıtın Türkçedeki dört çevirisinden Özge Duygu Gürkan ve Armağan Ekici tarafından yapılmış olan son iki çeviri incelemeye alınmaktadır. Amaç, çevirmenlerin sundukları çözümleri ve alternatif aktarım yöntemlerini anlamak ve tartışmaya açmaktır. Bunun için özellikle mizah çevirisinde güçlük yarattığı düşünülen sözcük oyunlarıyla birlikte kültürel, tarihsel, dinî ve edebî göndermelerin çevirisiyle ilgili örnekler incelenmiştir. Sözcük oyunlarının çevirileri incelenirken, kaynak metinde çift anlamlı sözcükler, ses benzerlikleri, yeni üretilen sözcükler ya da mevcut sözcüklerin yeni kullanımları yoluyla üretilen mizahın aktarımına odaklanılmıştır. Dinî, kültürel, tarihsel ve edebî göndermeler konusunda ise kaynak metin okurlarının aşina olabilecekleri ancak erek metin okurlarına yabancı gelebilecek göndermelere dikkat edilmiştir. Çevirmenlerin sözcük oyunlarını aktarmak için kimi zaman yeni oyunlar yarattığı; kültürel, tarihsel, dinî ve edebî göndermelerin aktarımında ise ekleme, çıkarma ve dipnot kullanımı gibi yöntemlere başvurduğu görülmüştür. ABSTRACT: The present article discusses humor translation from English into Turkish. Examining two different Turkish translations of The Devil’s Dictionary by Ambrose Bierce, the article sets out to analyze the methods used by translators for transferring humoristic elements of the source text into Turkish. The case studies focus on the translations by Özge Duygu Gürkan and Armağan Ekici. The aim is to find out and examine methods used by translators for transferring humor. Comparative examples deal especially with wordplays as well as cultural, historical, religious and literary allusions, as these are thought to be the most challenging aspects of humor translation. Analyses addressing wordplays center on issues related to polysemic words, assonances, newly coined words or unconventional uses of vocabulary. Cultural, historical, religious and literary allusions are examined with special attention to the transfer of the source text elements considered to be unknown in the target culture. It was observed that translators created new wordplays in the target language -when necessary- to replace those of the source text and that they resorted to methods such as additions, omissions and use of footnotes to translate allusions.

A CRITICAL ANALYSIS OF IŞIN BENGİ ÖNER’S BOOK TITLED ÇEVİRİ BİR SÜREÇTİR…YA ÇEVİRİBİLİM?Işın Bengi ÖNERSel Yayıncılık, İstanbul, 1999, 158 s.

Çeviri tanımı gereği tek bir anlamı olan bir kavram değildir. Tarih boyunca çeviri olgusunun değişik kültür ve zamanlarda farklı şekillerde tanımlandığı ve sınıflandığı görülür. Bu çalışmada, Roman Jakobson'ın üçlü sınıflandırmasından yola çıkılarak sanatsal türler arası aktarım göstergeler arası çeviri adı altında incelenmektedir. Sinema uyarlamalarına çeviribilim perspektifinden bakılarak, bu uyarlamaların çeviribilimin bir alt-türü olarak değerlendirilebileceği tezinin geçerliliği tartışılmaktadır.

Çeviri ve çevirmenlik üst baslıklarının altında - ya da üstünde - 'yazın çevirisi' ve 'yazın çevirmenliği' diye bir ulam açılabilir kuşkusuz. Adı tam olarak konmamış olsa da, böyle bir ulam uygulamada yıllardır açılmış durumdadır, iyi ya da kötü doldurulmaktadır. Yazın çevirisi dediğimizde, elbette her türlü kurmaca metni, romanı, uzun ve kısa öyküyü, tüm çeşitliliğiyle şiiri, 'çokanlamlı' ve 'anlamsız' metinleri, tiyatro yapıtlarını, denemeleri, yazınsal nitelik taşıyan yazın eleştirilerini, bazı reklam metinlerini, kısaca yazınsallık içeren her türlü yaratıcı metni düşünüyoruz.

Yazın çevirisine bir yaklaşım geliştirmek istendiğinde yazın çevirisinin ve genelde tüm çevirinin biçembilim ile olan ilişkisi ortaya çıkar. Bu ilişkinin derinliği ve yakınlığı kişiyi ister istemez biçembilimin yazın çevirisinde bir unsur olarak benimsenmesi gerekliliğine götürür. Biçemin çeviri içindeki kuram ve uygulama açısından yeri çeviri kuramcıları ve dilbilimciler tarafından da tartışılmakta, ancak henüz bu konuda yeterli bir tanımlama yapılmamaktadır.

Dünyadaki yoğun çeviri etkinliklerine karşın, çeviri eleştirisinin serpilmediği, fazla ilgi görmediği bilinir — özellikle yazın eleştirisinin zenginliği ve yaygınlığı karşısında bu gerçek daha da belirginleşir. Durum Türkiye'de farklı değildir. Gazete ve dergilerde çeviri yapıtlar üzerine çıkan yazılar, kitabın ve yazarın tanıtıldığı, çevirinin niteliği üzerine basmakalıp birkaç tümcenin sıralandığı (o da her zaman değil), kitap tanıtma yazıları olmaktan öteye geçmezler. Tümüyle çeviri eleştirisi odaklanan yazılar ise, kimi kısa kimi uzunca ömürlü olmuş çeviri dergilerinde karşımıza çıkar.

Amsterdam Üniversitesi'nde, 1982-83 ders yılında çeviri eleştirisi dersi öğrencilerinin birtakım Hollanda, Fransız ve Anglo-amerikan dergilerini tarayarak çeviri eleştirisi konusunda yaptıkları bir araştırmadan yararlanan çeviribilimci Raymond van den Broeck bir yazısında batı ülkelerindeki çeviri eleştirisinin durumunu kabaca çiziyor (1985:54-62). Bu araştırmanın gösterdiğine göre çeviri eleştirisi genellikle çeviribilimden habersiz yazın eleştirmenlerinin, dilcilerin ya da çevirmenlerin yaptığı amatörce bir iş olmaktan öte geçemiyormuş. Eleştirmenler ya tek cümleyle olsun metnin bir çeviri olduğunu bile belirtmeden onu anadillerinde yazılmış özgün bir metin gibi ele alıyor ya da yalnızca özgün metin ve yazarının üzerinde durup çeviri ve çevirmene ancak bir-iki cümleyle değiniyormuş.

Eleştirel bilincin 1 oluşması ve gelişmesi toplumların gelişmesinde kuşkusuz çok önemli bir rol oynuyor. Bu kadar önemli bir kavram olan eleştirel bilinç nedir ? Toplumlarda eleştirel bilinci oluşturmanın bir yolu var mıdır ? Bu yazıda yalnız çeviri eleştirisi bağlamında bu iki soruyu cevaplamaya çalışacağım. Çeviri eleştirisinin bilimsel bir uğraş olması gerektiği varsayımı incelemenin temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle aşağıda önce çeviri kuramı - çeviri eleştirisi ilişkisi üzerinde duracağım [Kısım 2], Bu kısmı eleştiri normlarını betimlemek amacıyla, içinde eleştirel görüşlere yer verilen kimi yazılar üzerinde sürdüreceğim bir inceleme izleyecektir 2 [Kısım 3]. Son kısımda ise daha önceki kısımlarda elde edilen veriler ışığında eleştirel bilincin ne olduğu sorusunu cevaplamaya çalışacağım ve bu bilinci oluşturabilme sürecine katkıda bulunacağını düşündüğüm bazı önerileri tartışmaya sunacağım

Çevirinin önemsenmesi, sorunların ve niteliğinin tartışılmasını da gerekli kılmıştır. Çeviri nedir ? Çeviride biçim ile içerik, bağımlı ve serbest çeviri tartışmalarının günümüzdeki durumu nedir? Kaynak dil ile erek dil ve kaynak metin ile çeviri metin arasındaki ayrımlar, benzerlikler çeviriyi ne ölçüde etkiler? Metin türleri ile çeviri tekniği arasında ne tür bir bağıntı vardır? Çeviride eşdeğerlik/yeterlik tartışmalarının günümüzdeki konumu nedir ? Çeviri yapıtı ile çeviri işlemi arasındaki ilişki nedir?

Çeviri diye adlandırılan dillerarası iletişim biçiminin bir eğitim konusu olması, ancak yüzyılımızda, özellikle de II. Dünya Savaşı sonrasında gerçekleşmiştir. Geçmişi tarih öncesine uzanan bir etkinliğin sistemli eğitim evresine böylesine geç varması, ilk anda şaşırtıcı gelebilir. Ancak bu durumu, belli bir gereksinim yoğunlaşmasıyla, mantık düzeyinde açıklayabilmek olasıdır. Çünkü sistemli bir eğitim uygulamasıyla çevirmen yetiştirme gereksinimi, türlü nedenlerle bir iletişim patlamasının yaşanmaya başladığı bir evrede, kendi kendilerini yetiştirmiş çevirmenlerin artık bu alandaki istemleri karşılayamamaları olgusundan kaynaklanmaktadır.

Şiir dilinin en zengin dil olduğu görüşünü sanırım hepimiz kabul ederiz. Bir çevirmenin elindeki ana malzemenin dil olduğu gerçeği de yadsınamaz. Ancak, durum böyle olduğu halde çeviri eğilimi programlarında şiir çevirisine gereken önem verilmemekledir. Neden ?

Çeviri tarihine bir göz attığımızda, çevirinin bireylerarası/toplumlararası iletişimde, ekinlerarası etkileşimde hep ön planda yer almış olduğunu görüyoruz. Bu denli önemli olan bir konu doğal olarak yapımızca uygulamayla sınırlı kalmamıştır. Aksine, bu uygulamalar üzerine çok söz söylenmiş, çok şey yazılmıştır. Başka bir deyişle, yapılan çevirilere koşut olarak ilerleyen bir çeviri üst söylemi oluşmuştur. Çevirinin ne olduğu; kime çevirmen denilebileceği çeviride eşdeğerliğin nasıl sağlanacağı, daha doğrusu çeviride eşdeğerliğin sağlanıp sağlanamayacağı, gibi çevirinin temel boyutlarım oluşturan kavramları yüzyıllarboyu tartışılmıştır. Ancak, bu tartışmalar her ne kadar sorunları etraflı olarak betimlemede yararlı olmuş ise de, neticede çoğu kez sorunlu görülen konuların ve/ya çeviri olgularının konu dışı bırakılmasıyla neticelenmiştir. Aslında çeviri olmadığı halde, okura çeviri olarak sunulan sözdeçeviriler de bu bağlamda ele alınabilir.